Alles over opbaren
Als jij als naaste een begrafenis of crematie moet organiseren zijn er heel wat keuzes te maken. Eén van de eerste besluiten die je moet nemen is of je de overledene wilt laten opbaren. De één haalt hier veel troost uit en de ander moet hier juist niets van hebben. Kies je wel voor opbaring, dan is er een aantal zaken waar je rekening mee moet houden. Wellicht wil je ook eerst wat meer informatie over hoe het opgebaard zijn in zijn werk gaat voordat je je definitieve keuze maakt.
Wat is opbaren?
Het op de baar leggen van de overledene is de letterlijke betekenis van het woord opbaren. Het lichaam van de overledene wordt vanaf het moment van overlijden tot de uitvaart opgebaard. Opbaring kan op een baarplank gebeuren, maar ook in een open kist. De kist wordt gesloten op het moment dat de nabestaanden daar voor kiezen. Dit kan de ochtend van de uitvaart zijn als de nabestaanden in besloten kring voorafgaand aan alle drukte van de crematie of begrafenis hun eigen moment van afscheid willen hebben of tijdens de uitvaart als je ook anderen nog de mogelijkheid wilt geven om afscheid te nemen van de overledene in een open kist.
Opbaren in een kist en andere mogelijkheden
Het lichaam wordt meestal opgebaard in een kist. Een baarplank is ook een optie. Je kan hier vervolgens een speciale baardeken overheen leggen of een sprei of deken. Opbaren in een mand is een andere mogelijkheid. De keuze is persoonlijk. Kies je voor een kist, dan hoef je de kist niet open te laten als je dat niet prettig vindt. Zet er dan een foto op van de overledene om het persoonlijker te maken.
Wanneer kies je voor opbaring?
Het kan heel troostend zijn om het lichaam van de overledene nog een paar dagen te zien. Je kan de overledene bezoeken en nog een aantal laatste momenten met het lichaam doorbrengen. Sommige mensen vinden dit eng en anderen halen hier veel troost uit. Zeker als ze zien dat een dierbare er vredig bij ligt na bijvoorbeeld een slopende ziekte of een lang leven waarbij is uitgekeken naar het einde ervan. Bedenk van tevoren of je naast de directe nabestaanden ook anderen de gelegenheid wilt geven op deze manier nog een keer afscheid te nemen van het lichaam van de overledene. Benoem dit eventueel in de rouwkaart tekst.
De voordelen van thuisopbaring
Als je de overledene thuis opbaart, kan je 24 uur per dag dichtbij de overledene zijn in je eigen vertrouwde omgeving. Als het je ’s nachts allemaal even teveel wordt, ga dan gerust even naast de kist zitten en haal hier troost uit. Vroeger was thuisopbaring veel gebruikelijker. Het werd een tijdje minder gedaan, maar tegenwoordig is thuisopbaring weer meer in opkomst. Het voelt geborgen en veilig. Ook kinderen of kleinkinderen vinden het vaak prettiger om op deze manier afscheid te nemen dan in een uitvaartcentrum.
Opgebaard in een uitvaartcentrum of op een andere locatie
Uitvaartcentra hebben speciale opbaarkamers waar je de overledene kan laten plaatsen. Deze kamers zijn vaak van alle gemakken voorzien. Je hoeft je niet bezig te houden met de koeling van de overledene. Dat wordt voor je gedaan. Bij veel uitvaartcentra krijg je tegenwoordig een sleutel of een code van een deur zodat je ook daar 24 uur per dag bij de overledene kan zijn. Kwam de overledene vaak op de voetbalclub of was hij altijd in zijn stamcafé te vinden? Ook hier kan je de kist met het lichaam plaatsen om zo clubgenoten of vrienden afscheid te laten nemen en nog een laatste keer het glas te heffen.
Thuis opbaren kosten
Kies je voor een thuisopbaring? Je betaalt dan niet de kosten van de ruimte in het crematorium of de uitvaartlocatie en daarom is een thuisopbaring goedkoper. Wel zijn er andere kosten waar je rekening mee moet houden. Je hebt allerhande materialen nodig die je moet huren om het lichaam een paar dagen voldoende te koelen en te voorkomen dat het onaangename geuren gaat verspreiden. Je moet rekenen op ongeveer € 400. Bij de UitvaartStore kan je alle opbaringsmaterialen eenvoudig huren. Zie je het niet zitten om de overledene zelf te wassen en aan te kleden? Hier kan je hulp voor inhuren.
Wat gebeurt er nadat iemand is overleden?
Nadat jouw dierbare is overleden zal een huisarts de dood vaststellen. Heeft het overlijden in het ziekenhuis plaatsgevonden, dan zal daar de dood worden bevestigd. Je moet al snel beslissen of je kiest voor het opbaren van de overledene en zo ja, waar. Wil je dit thuis of op een uitvaartlocatie? Kies je voor een opbaring op bed of wil je een kist? Is dat laatste het geval, dan heb je ook snel een kist nodig. Moet de overledene nog verplaatst worden van het ziekenhuis naar huis of van thuis naar een uitvaartcentrum dan moet hier vervoer voor geregeld worden.
Het wassen en kleden van de overledene
Voordat het lichaam wordt opgebaard wordt de overledene eerst zorgvuldig gewassen en daarna aangekleed. Nabestaanden kunnen hier veel troost uit halen door dit zelf te doen, maar je kunt dit ook uitbesteden. Vaak wordt het bovenlichaam en het gezicht van de overledene gewassen. Als je wilt, kan ook het onderlichaam gewassen worden. Bij mannen wordt er regelmatig gekozen om nog een laatste scheerbeurt te geven. Daarna wordt de overledene aangekleed. Je bepaalt zelf welke kleding de overledene aankrijgt. Wordt het een nette jurk of de lievelingstrui? Denk ook aan make-up of sieraden. In de dagen voorafgaand aan de uitvaart kan de overledene nog een bril dragen. Deze moet wel af voorafgaand aan de crematie.
Rituele wassing
Rondom de uitvaart bestaan er allerhande rituelen. Sommige rituelen hebben te maken met cultuur en andere met religie. Zo worden moslims voorafgaand aan de uitvaart door familieleden ritueel gewassen. Ook andere moslims mogen deelnemen aan deze wassing als ze maar rein zijn en van hetzelfde geslacht als de overledene. Het wassen van de overledene wordt drie keer gedaan. Eerst met lauw water, daarna met water met olijfblad en tenslotte met water met kamfer. Daarna wordt het lichaam besprenkeld met rozenolie en in doeken gewikkeld. Ook Joden kennen een rituele wassing. Hier wordt water over het lichaam gegoten terwijl dat bedekt is met lakens.
De periode van opbaring
In de Wet op de lijkbezorging staat aangegeven dat een overledene uiterlijk op de zesde dag na het overlijden gecremeerd of begraven moet worden. De opbaring van de overledene is daardoor regelmatig ruim een week. Om het lichaam te conserveren is naast koelen ook lichte balseming toegestaan in Nederland. Het lichaam verandert wel als het wordt opgebaard. Zo droogt de huid uit waardoor haren en nagels langer lijken. Deze groeien niet meer, maar de huid trekt zich terug door uitdroging en lijkstijfheid. Zonder koeling of lichte balseming zal het lichaam verder ontbinden.
Hoe werkt koeling van de overledene?
Koelen van het lichaam is het meest gebruikelijk om het lichaam van de overledene langer goed te houden. De koelplaat overledene houdt het lichaam koel. Deze koelplaat overledene wordt onder het lichaam gelegd. De materialen om te koelen huur je bij de UitvaartStore. Naast koelmaterialen bevat het pakket ook lakens om het koelvocht op te vangen. De rok is bedoeld om de opbaarplank of kist af te werken en ook ontvang je schragen voor onder de uitvaartkist of opbaarplank. Als je wilt, heb je de mogelijkheid een deel van de opbaringsruimte af te schermen met een kamerscherm.
Wat is balsemen of thanatopraxie?
Met behulp van een lichte balseming of thanatopraxie wordt het lichaam van de overledene langer geconserveerd. Er wordt een vloeistof in het lichaam gespoten waardoor alle processen in het lichaam worden stilgelegd. Ook lijkvlekken en lijkbleekheid verdwijnen waardoor de overledene er weer natuurlijker uitziet. Met behulp van deze balseming hoef je de kist niet voortijdig te sluiten. Tot aan de uitvaart kan de kist openblijven. Warme zomers hebben geen invloed op de staat van het lichaam en je hoeft niet bang te zijn voor vervelende en tegelijk confronterende geurtjes. Na tien dagen verliest de vloeistof zijn werking, maar in Nederland is het lichaam tegen die tijd al gecremeerd of begraven.
Het afscheid
Voorafgaand aan de uitvaart wordt de kist gesloten of, als de overledene in bed ligt, wordt het lichaam in een kist of mand gelegd. Heb je gekozen voor een baarplank, dan kan de overledene daar op blijven liggen zolang het lichaam maar volledig bedekt is voor het vervoer naar de uitvaartlocatie. Hebben jullie als nabestaanden nagedacht wanneer jullie de kist willen sluiten als dat nog niet eerder gedaan is? Je kan hier een intiem afscheidsritueel van maken door dit nog thuis te doen in kleine kring. Of maak er een ritueel van tijdens de afscheidsbijeenkomst en neem dan de tijd om de kist dicht te schroeven.
Ter beschikking stellen aan de wetenschap: de consequenties
Wil je je lichaam ter beschikking stellen aan de wetenschap, dan is het goed om je te realiseren dat je niet opgebaard kan worden. Je schenkt je lichaam na je overlijden aan een Anatomisch Instituut van een universiteit. Je lichaam wordt daar gebruikt voor onderzoek en onderwijs. Voor je overlijden onderteken je een codicil met je wensen. Het instituut en je huisarts krijgen een kopie. Over het algemeen wordt het lichaam binnen 24 uur na overlijden opgehaald en naar het Anatomisch Instituut overgebracht. Een afscheidsbijeenkomst zal dus zonder lichaam plaatsvinden.