Koninklijke begrafenissen
Een koninklijke uitvaart, vol van grandeur. Ook leden van de koninklijke familie zijn sterfelijk, net als wij ‘gewone’ mensen. Een koninklijke uitvaart is vaak groots en staat bol van de rituelen. Deze rituelen kennen een lange geschiedenis. Toch zie je ook bij koninklijke begrafenissen hier en daar een glimp van de persoon die de overledene was. Wensen die de overledene had voor zijn of haar uitvaart worden vervuld en dat maakt ook een koninklijke begrafenis ondanks de grootsheid tot een hele persoonlijke aangelegenheid.
De Wet op de lijkbezorging geldt niet voor de koninklijke familie
In Nederland kennen we de Wet op de lijkbezorging waarin alle regels zijn vastgelegd rondom het overlijden van personen in Nederland. Deze wet is niet van toepassing op leden van het Koninklijk Huis. Gasten komen vanuit binnen- en buitenland naar de uitvaart en er moeten tal van veiligheidsmaatregelen getroffen worden.
De wettelijke termijn van vijf werkdagen waarbinnen een persoon begraven of gecremeerd moet worden wordt daardoor meestal niet gehaald. Op het lichaam vindt daarom thanatopraxie oftewel balseming plaats om het lichaam beter te conserveren. Ook thanatopraxie is bij wet verboden. Daarnaast mogen leden van de koninklijke familie wel in een kerk begraven worden, zoals de Koninklijke grafkelder in Delft in de Nieuwe Kerk in Delft.
De Koninklijke grafkelder in Delft
De geschiedenis van de Koninklijke grafkelder in de Nieuwe kerk in Delft begint in 1584 toen Willem van Oranje zijn laatste rustplaats kreeg in het koor van deze kerk. Eigenlijk was het helemaal niet de bedoeling dat het lichaam van Willem I van Oranje hier bijgezet zou worden. Zijn lichaam kon niet naar Breda vervoerd worden om daar bijgezet te worden in het familiegraf. De stad was in Spaanse handen en daarom was Delft slechts een alternatief. Bijna alle leden van het Huis van Oranje-Nassau zijn vervolgens in de grafkelder Delft bijgezet. Er zijn in de loop der jaren al diverse uitbreidingen geweest om nu en in de toekomst plek te kunnen blijven bieden aan leden van de Koninklijke familie en hun echtgenoten.
Tekst gaat verder onder de foto
Bron: ANP
Militair ceremonieel
Begrafenissen van de Koninklijke familie gaan gepaard met veel militair ceremonieel. De overledene wordt opgebaard in de rouwkapel op Paleis Noordeinde. Een escorte van 16 motorrijders begeleidt het lichaam naar de rouwkapel. Bij de baar in deze Chapelle Ardente staan steeds vier militairen opgesteld als dodenwacht. Op de dag van de uitvaart worden ere-afzettingen geplaatst en gaan er escortes mee in de uitvaartstoet, zowel te voet als per paard. De Nederlandse vlag wordt over de kist gelegd en de kist wordt door acht onderofficieren de grafkelder ingedragen. Bij de begrafenissen van de afgelopen jaren is te zien geweest dat hier en daar van dit ceremonieel werd afgeweken als dit de wens was van de overledene.
De eerste Koninklijke begrafenis live op televisie
De eerste Koninklijke begrafenis die live door de mensen thuis te volgen was, was de uitvaart van Koningin Wilhelmina. Net als haar man Prins Frederik koos zij voor een witte begrafenis. Toen zij overleed in 1962 vond de opbaring van haar lichaam plaats in de kapel van paleis het Loo. Op haar kist lag een opengeslagen bijbel. De uitvaart verliep op rolletjes dankzij het draaiboek dat jaren daarvoor al was opgesteld in opdracht van Koningin Wilhelmina om fouten zoals die eerder bij Koninklijke begrafenissen wel voorkwamen te voorkomen.
Het draaiboek voor een Koninklijke uitvaart
Koningin Wilhelmina was de eerste die het initiatief nam tot een draaiboek voor begrafenissen van de Koninklijke familie. Deze draaiboeken zijn vanwege het bewaken van de openbare orde en veiligheid geheim. In het draaiboek zijn de verschillende taken opgenomen van diverse functionarissen zoals leden van de hofhouding en ministers. Ook staan hierin praktische zaken vermeld over de wijze waarop de media wordt ingelicht, hoe de rouwstoet gevormd wordt en welke buitenlandse gasten worden uitgenodigd.
Bron:DeRon Collections
De begrafenis prins Claus
Na veertig jaar is er in 2002 voor het eerst weer een Koninklijke uitvaart. De begrafenis prins Claus staat bol van de tradities van de familie Van Oranje. Duizenden militairen vormden een erehaag langs de route richting de Nieuwe Kerk in Delft. De lijkkoets was bekleed met een paars laken en bovenop de koets waren witte pluimen van struisvogelveren bevestigd. Ook de paarden droegen paarse kleden. Toen de rouwstoet Delft naderde, werden elke minuut kanonschoten afgevuurd. De dienst werd geleid door dominee Ter Linden die ook verschillende huwelijken van de Koninklijke familie heeft ingezegend. De persoonlijke woorden van Huub Oosterhuis tijdens de afscheidsdienst zullen velen zijn bijgebleven.
De begrafenis Koningin Juliana
Koningin Juliana werd op 30 maart 2004 bijgezet in de grafkelder Delft. De kleinkinderen van de koningin wilden haar graag naar de grafkelder brengen. Dit was helaas niet mogelijk, omdat de leden van de Koninklijke familie in een loden kist worden bijgezet om te voorkomen dat de kist vergaat. Een dergelijke kist is te zwaar om zelf te dragen. Net als haar moeder wilde Koningin Juliana een witte begrafenis. De witte kleur bij begrafenis Koningin Juliana stond voor haar symbool voor het geloof in het leven na de dood en de wederopstanding. Vanaf haar dood wordt zij weer Koningin Juliana genoemd in plaats van prinses.
De begrafenis prins Bernhard
De persoonlijke wens van prins Bernhard was dat hij niet gebalsemd zou worden. Hij overleed in hetzelfde jaar als zijn vrouw, Koningin Juliana. Zijn militaire verleden was goed terug te zien bij begrafenis prins Bernhard. Hij werd in zijn uniform van generaal-vlieger begraven en de kist werd met een affuit, het onderstel van een kanon, naar Delft overgebracht. De Koninklijke Luchtmacht bewees de laatste eer door in een missingmanformatie te vliegen.
Bron: Royalty Online
Koninklijke uitvaarten in het buitenland
Ook de uitvaarten van leden van Koninklijke families uit het buitenland zijn vaak live op televisie te volgen in Nederland. De meest recente was de uitvaart van prins Philip, de man van Koningin Elizabeth van Engeland in 2021. Ook zal iedereen zich zeker de uitvaart van prinses Diana nog herinneren.
De aangrijpende uitvaart van prinses Diana
De uitvaart van prinses Diana in Engeland in 1997 was omkleed met drama. Ze was nog jong en had twee jonge kinderen. De koningin verbleef op haar vakantieadres in de dagen voorafgaand aan de uitvaart en dat werd haar niet in dank afgenomen. Ze wilde niet dat de begrafenis een publieke aangelegenheid zou worden en ook dat kwam haar op kritiek te staan. Uiteindelijk kwam die publieke uitvaart er wel. Prins Charles en hun zonen prins William en prins Harry liepen langs de mensenmassa’s achter de kist aan. Het briefje op de kist met bloemen met de tekst ‘Mummy’ brak het hart van velen.
Een Koninklijke uitvaart in tijden van corona
Ook leden van de Koninklijke familie moesten zich houden aan de regels. Toen prins Philip van Engeland dan ook op 99-jarige leeftijd overleed in 2021 was de uitvaart sober en was het aantal aanwezigen bij de uitvaart beperkt. In plaats van 800 genodigden, was het aantal aanwezigen teruggebracht tot de toegestane 30. Prins Philip had zijn eigen uitvaart tot in de puntjes voorbereid. Zijn uitvaart vond plaats in de Sint-George-kapel op het terrein van Windsor Castle. Hier wordt ook zijn lichaam bijgezet in de koninklijke graftombe. De prins werd op een door hem zelf ontworpen verlengde landrover naar de kapel gebracht.
De uitvaart van een keizer
Duits Keizer Wilhelm II vluchtte in 1918 naar Nederland waar hij politiek asiel aanvroeg. Tot zijn dood in 1941 woonde hij op kasteel Huis Doorn in de provincie Utrecht. Wilhelm wilde pas in Duitsland begraven worden als dit land weer een keizerrijk was of in ieder geval een koninkrijk. Hij ligt nog steeds in het mausoleum bij kasteel Huis Doorn, omdat Duitsland in al die jaren nog geen keizerrijk of koninkrijk is geworden. Het mausoleum ziet er eenvoudig uit voor een keizer die bij leven erg van pracht en praal hield. Ontdek ook de Hohenzollern crypte.
Bron: Huis Doorn
Nationale rouw
Veel landen kondigen een dag van Nationale rouw af als een lid van het Koninklijk Huis is overleden. Hoe die dag eruit ziet, is per land verschillend. Wel geeft het de bevolking in elk land de gelegenheid om deel te nemen aan herdenkingen of rouw te betonen. Zo’n dag wordt niet alleen afgekondigd bij de dood van bekende personen, maar bijvoorbeeld ook bij rampen. In Nederland is men hier heel terughoudend mee, omdat men vindt dat de rechten van individuele personen hierdoor teveel aangetast worden. De dag van de uitvaart van prinses Wilhelmina was de laatste dag van Nationale rouw in Nederland vanwege het overlijden van een lid van de Koninklijke familie. Vlaggen hingen halfstok, sportwedstrijden en theater- en bioscoopvoorstellingen gingen niet door.
Hofrouw
Na het overlijden van de vorst van een land of één van zijn bloedverwanten neemt het hof een periode van rouw in acht. Een koning of koningin kan ook een periode van hofrouw afkondigen als een staatshoofd van een ander land is overleden. Het is een manier om je medeleven te tonen. Net als de rouw voor de gewone bevolking was de hofrouw vroeger ook strenger. Deze kon variëren van zware en halve rouw tot lichte rouw en was afhankelijk van de band met de overledene. In Nederland is de periode van hofrouw nu meestal vanaf het moment van overlijden tot de dag van de begrafenis. Tijdens deze periode dragen de leden van het Koninklijk Huis stemmige kleding en gaan ze niet naar feestelijke gelegenheden.
Welke uitvaarten bezoekt de Koninklijke familie zelf?
De Koninklijke familie heeft allerhande etiquette-regels als het gaat om het bezoeken van uitvaarten van andere koningshuizen. De hofrouw maakt hier onderdeel vanuit, maar ook het wel of niet bezoeken van een uitvaart. Hoe innig de band was met de overledene speelt hierbij ook een rol. Over het algemeen gaat de koning in Nederland alleen naar begrafenissen van zijn eigen familie. Bij een uitvaart van een minister of van vrienden laat de vorst zich door een adjudant vertegenwoordigen. Begrafenissen van andere vorsten worden vaak wel persoonlijk bijgewoond.
Vlaginstructie
De regering stelt de vlaginstructie vast voor overheidsgebouwen. Deze vlaginstructie is een suggestie voor andere gebouwen. Zo vlaggen we bij de verjaardagen van onder meer de koning, de koningin en hun dochters en op 5 mei. Ook wordt er een instructie afgegeven voor het combineren van de vlag met een oranje wimpel. Na het overlijden van prins Claus en prinses Juliana hing de vlag, zonder wimpel halfstok. Deze vlaginstructie gold vanaf de dag van het overlijden tot en met de dag van de uitvaart waarbij op zondag niet gevlagd werd.
Persoonlijke wensen
Koninklijke uitvaarten zijn omgeven met rituelen en etiquette. Toch is er ook vaak ruimte voor persoonlijke inbreng. De witte uitvaarten van koningin Wilhelmina en koningin Juliana waren hier een voorbeeld van. Bij de uitvaart van prinses Christina, de zus van prinses Beatrix, droegen de genodigden fleurige zomerkleding in plaats van stemmig zwart. Hoewel prins Claus zelf weinig leek te hebben met militair ceremonieel heeft hij zich tegen alle militaire tradities bij zijn uitvaart niet verzet.